Als er één omstreden plantaardig product is, dan is het wel soja. Over soja gaan al jaren allerlei wilde verhalen de ronde. Sommige bronnen beweren dat het een gezonde bron van eiwitten is en dat het beschermt tegen vele ziektes, waaronder borstkanker en prostaatkanker. Andere bronnen beweren weer dat soja je hormonen in de war schopt en dat mannen er borsten van kunnen krijgen. Nogal tegenstrijdig dus en best wel heftig! Wat kan je geloven?
Omdat ik, toen ik plantaardig ging eten, ook mijn twijfels had, heb ik meer informatie gezocht bij bronnen die voor mij betrouwbaar zijn. Zo kwam ik bij het artikel van Lobke Faasen, afgestudeerd diëtist met specifiek de focus op plantaardige voeding.
In haar artikel (klik hier) gaat zij in op de vraag of soja slecht zou zijn voor je hormonen. Een quote uit het artikel van Lobke:
”Door fyto-oestrogenen (aanwezig in soja) te consumeren, beperk je dat je lichaamseigen oestrogeen zijn werking kan uitvoeren. Fyto-oestrogenen hebben een veel zwakkere werking dan het lichaamseigen oestrogeen. Wanneer er dus veel oestrogeen aanwezig is in het bloed (zowel bij mannen als vrouwen), is het juist gunstig om sojaproducten te consumeren. Het beperkt namelijk de mate waarin lichaamseigen oestrogeen klachten kan veroorzaken.
Lobke beschrijft dat door onze huidige manier van leven veel mensen een oestrogeendominantie hebben: een overschot aan oestrogeen. Het minder kunnen opnemen van dat overschot aan oestrogeen is dus juist goed. Grappig (en handig) om te weten is dat het tegenovergesteld ook werkt. Heb je wèl een tekort aan oestrogeen (bijvoorbeeld door de overgang) dan fungeert het fyto-oestrogeen uit soja voor dezelfde werking als lichaamseigen oestrogeen, waardoor je geen oestrogeentekort meer hoeft te hebben. Ook vrouwen in de overgang kunnen dus baat hebben bij sojaproducten.
Lobke schrijft in haar artikel nog over xeno-oestrogenen, aanwezig in plastic, die we ongemerkt binnenkrijgen. Deze vorm van oestrogeen heeft een véél sterkere werking dan lichaamseigen oestrogeen en kan daarmee best gevaarlijk zijn, maar wordt (deels) geblokkeerd als je voldoende fyto-oestrogenen uit soja binnenkrijgt. Wederom gunstig voor je gezondheid dus. Lees gerust het hele artikel van Lobke door, erg interessant.
Dus geen verhoogde kans op kanker?
Het artikel van het Wereld Kanker Onderzoek Fonds (lees hier) is vrij helder. Hoewel zij aangeven dat er in principe meer onderzoek nodig is, hebben zij wel een rapport gepubliceerd dat het eten van sojaproducten mogelijk kan bijdragen aan de overlevingskans bij vrouwen met borstkanker. Zij beschrijven daarna de werking van fyto-oestrogenen zoals Lobke Faasen dat ook doet: fyto-oestrogenen zorgen ervoor dat je lichaam niet te veel oestrogeen opneemt, wat gunstig is voor je lichaam.
Hoe komt dit verhaal van soja en kanker dan de wereld in? Een quote uit het artikel van het Wereld Kanker Onderzoek Fonds:
”Ook hebben onderzoekers gezien dat ratten en andere proefdieren soja metabolisch anders verwerken dan mensen dat doen. Daarmee lijkt het erop dat de resultaten van de vroege dierstudies niet van toepassing zijn op mensen.”
Uit vroegere onderzoeken bleek namelijk dat ratten die gevoerd werden met soja een veel grotere kans hadden op het ontwikkelen van kanker. Dit werd destijds ook breed uitgemeten in het nieuws, met de aanname dat de onderzoeksresultaten voor mensen hetzelfde zouden zijn. Daar komt men nu dus van terug, een menselijk lichaam werkt niet hetzelfde als het lichaam van een rat.
En hoe zit het dan met fytinezuur?
Misschien heb je hier ook wel eens iets over gehoord. Dat het eten van soja verhinderd dat je lichaam bepaalde mineralen goed op kan nemen, want kan leiden tot tekorten. Is dit dan niet waar?
Deels wel. Fytinezuur is aanwezig in sojaproducten, net als in noten, zaden, bonen en granen. Het klopt dat fytinezuur stoffen aan zich bindt die vervolgens niet door je lichaam worden opgenomen. Dat zijn deels mineralen, maar dus ook schadelijke stoffen, die je lichaam liever kwijt dan rijk is. Fytinezuur heeft dus ook een positief effect!
Betekent het dus dat je nooit meer soja of brood kan eten omdat je dan geen mineralen opneemt? Nee. Natuurlijk, als jij alleen maar kilo’s soja en brood weg werkt op een dag en geen groente en fruit eet, dan kunnen er best problemen en tekorten ontstaan na een tijdje. Overigens niet zozeer door soja en brood, maar door een eenzijdig voedingspatroon.
Als jouw eetpatroon voorzien is van een ruime hoeveelheid groenten en fruit, aangevuld met een kleinere hoeveelheid noten, granen, bonen en soja, is er echt geen man over boord. Vergeet niet dat soja, bonen en granen van nature ook gewoon mineralen bevatten, plus heel veel andere stoffen die goed voor je zijn! Je lichaam zal misschien niet alles 100% perfect kunnen opnemen, maar dat geldt voor elk voedingsmiddel, zelfs voor groenten.
Zo kan je het stofje bèta-caroteen uit wortels beter opnemen als je de wortels verhit, maar als je ze verhit verlies je weer vitamine C. Moet je dan nooit meer gekookte wortels eten, of juist nooit meer rauwe? Variatie is het toverwoord. Het is belangrijk om gezond en gevarieerd te eten, zodat je lichaam zoveel mogelijk goede stoffen op kan nemen. Producten die fytinezuur bevatten hoeven dan niet angstvallig vermeden te worden.
Nog niet overtuigd? Lees dan vooral het artikel over fytinezuur van diëtist en gezondheidswetenschapper Gaby Herweijer (lees hier). Een quote uit haar artikel:
”Wat ik mij ernstig afvraag is of de tekorten aan mineralen door de aanwezigheid van fytinezuur in ons voedsel komt, of doordat een groot deel van de Nederlandse bevolking de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheden niet haalt? En om nog even verder te relativeren; ja, fytinezuur zit voornamelijk in volkoren, vezelrijke producten; echte whole foods. Gezonde voedingsmiddelen, dus. En nee, fytinezuur zit (daarom) niet in witbrood. Betekent dit nu dat we massaal wit brood moeten gaan eten? Nee, zeker niet, want naast fytinezuur bevat volkorenbrood heel veel vezels, vitamines B en E, ijzer, calcium en fosfor wat in wit brood in veel mindere mate of helemaal niet aanwezig is.”
Conclusie?
Is Soja dus gevaarlijk? Nee. Het past prima in een gezond, gevarieerd eetpatroon. Eet je het liever niet om wat voor reden dan ook (bijvoorbeeld omdat je het gewoon niet lekker vindt)? Geen ramp uiteraard, er zijn zat andere mogelijkheden. Je hoeft alleen niet bang voor soja te zijn.
Mijn aanvullingen:
- Als je een allergie hebt voor soja is het uiteraard no-go om soja te consumeren, in wat voor vorm dan ook. Heb je vaak flinke klachten na het eten hiervan? Laat je dan onderzoeken bij de huisarts.
- Dat soja gezond kán zijn, wil niet zeggen dat àlle verkrijgbare producten met soja ook direct gezond zijn. Sojaolie wordt bijvoorbeeld gebruikt in koekjes en margarines. Die doen uiteraard niet veel voor je gezondheid. No surprise. Ook zijn er sommige vlees- en zuivelvervangers die vrij veel suiker, zout of olie bevatten. Het is echt niet erg om deze producten te eten omdat je het lekker vindt (ik hou ook van een lekkere vegaburger of vegan ijs!) en omdat je niet wil bijdragen aan dierenleed, maar blijf gewoon logisch nadenken. Als je niet elke dag een bak roomijs leeg zou eten, doe dat dan ook niet met soja-ijs.
Overigens zijn er zat vervangers op basis van soja die amper of zelfs helemaal geen toegevoegd zout, suiker of vet bevatten. Voor dagelijks gebruik zijn deze producten prima geschikt.
Welke soja-producten eet ik zelf graag regelmatig? - Biologische naturel tofu zonder toevoegingen. Mega veelzijdig!
- Goede sojasaus zonder (of met zo min mogelijk) suiker
- Gefermenteerde sojaproducten zoals tempeh en misopasta
- Sojaboontjes (edamame) in hun pure vorm (je weet wel, die je misschien wel eens bestelt bij sushi restaurants!)
Minder vaak (niet dagelijks of zelfs maar wekelijks) eet ik: - IJs op basis van soja
- Een vegan burger of vegan kipstukjes op basis van soja
- sojamelk met vanillesmaak of andere zoete smaakjes
Nog een kleine afsluiter. Wist je dat…
- Zuivel, in tegenstelling tot soja, wél echte hormonen bevat? Melk (van een koe bijvoorbeeld) bevat van nature hormonen, net als elke vorm van moedermelk, simpelweg omdat het afkomstig is van een dier wat net bevallen is.
- Ontbossing (vooral in Zuid-Amerika) niet zozeer te wijten is aan het verbouwen van soja voor de mens, maar voor veevoer? Dat is niet heel verwonderlijk. Een koe eet gemiddeld 40 tot 70 kilo voer per dag. De meeste koeien eten niet alleen maar gras (soms zelfs amper).
Ze worden bijgevoerd, onder andere met soja. We hebben in ons kleine landje alleen al meer dan 3 miljoen koeien, wereldwijd meer dan 1,5 miljard. Dan hebben we het nog niet over varkens, schapen, geiten en kippen die ook (bij)gevoerd moeten worden. Wereldwijd gaat het in totaal om meer dan 70 miljard boerderijdieren per jaar (ter vergelijking, er leven iets minder dan 8 miljard mensen op aarde). Je kan wel inschatten hoeveel er nodig is om zoveel dieren te kunnen voeren. Helaas heeft dat enorme effecten op het milieu. - In Nederland relatief weinig plantaardige levensmiddelen met genetisch gemanipuleerde soja worden verkocht? Als een ingrediënt voor meer dan 0,9% gemodificeerd is moet het op de verpakking vermeld staan. Als een dier is gevoerd met genetisch gemodificeerd voedsel hoeft dat niet vermeld te worden (dit komt erg vaak voor). Grote producent Alpro maakt geen gebruik van genetisch gemanipuleerde soja, maar van soja die in Europa of Canada is verbouwd. Biologische producten zijn overigens nooit genetisch gemodificeerd.
Hoe sta jij tegenover het eten van soja?
Geef een reactie